Budda

BÚDDA

Það var fyrir 2600 árum síðan eða um það bil, að Siddharta Gátamai fæddist í bænum Lumbini sem nú er í Nepal.

Einhverju sinni ráfaði hann um með leirbrúsa í hendi, það sótti að honum svefn og hann lagði sig undir tré.

Sumir telja að tréð hafi verið við Bodh Caya í Biharhéraði á Indlandi.

Hann fékk sér sopa úr leirbrúsanum, svo annan og annan, eftir nokkra stund datt hann útaf og sofnaði.

Hann dreymdi draum, í draumnum var illska, hatur, græðgi, undirförli og lygi mannana meðal efnis, Siddaharta bylti sér og stundi, þetta er kallað martröð nú til dags. Svitinn spratt fram í andliti hans og líkama.

Budh er sagnorð úr indversku tungumálunum palí og sanskrít sem þýðir að vakna eða verða meðvitaður og einnig að skilja.

Þegar svo um síðir þegar Siddharta vaknaði drullu þunnur og með dúndrandi höfuðverk, skjálfandi í einu svitabaði, leit hann augum unglinsstúlku sem horfði á hann skelfingu lostin.

Fyrsta sem hann heyrði hana segja var budda, (hún var bara að spyrja hvort hann væri vaknaður og með meðvitund.)

Siddharta reis upp við dogg, horfði á stúlkuna nokkra stund, Honum sýndist stúlkan vera af öðrum heimi, slíkum ljóma stafaði af henni. Svo stundi hann Gáthama búdda. (Gáthamai er vaknaður)

Stúkan hljóp heim til mömmu sinnar og hrópaði budda, budda. Hver er vaknaður spurði mamma hennar? Kallinn undir trénu, þessi með leirbrúsann sem ég sagði þér frá í gær. Ég hélt hann væri dáinn, en hann er vaknaður og honum líður ekki vel. Eigum við ekki eitthvað til að gefa honum greyinu?

Mamma stúlkunnar tautaði, hvað ætli við eigum svo sem að skifta okkur af því þótt einhver fyllibytta vakni í garðinum okkar, honum var nær að drekka ekki frá sér ráð og rænu. Hérna gefðu honum vatnssopa, og segðu honum svo að snauta heim.

Stúlkan fer nú út í gaðinn með vatn í könnu til að gefa Gáthamai. Hann er nú staðinn upp og er að segja eitthvað.

Ertu að tala við mig? Spyr stúlkan, bætir svo við, fáðu þér vatn að drekka, hún réttir honum könnuna.

Gáthamai horfir á stúlkuna, en henni finnst eins og hann horfi í gegnum sig, hann ræskir sig og segir. Mig dreymdi, að ég væri staddur í landi einhversstaðar þar sem var kalt og dimmt. Þar réð ríkinu flokkur fólks sem hafði bláan fugl í skjalarmerki sínu. Forysta þessa flokks hafði það að markmiði að færa auðæfi fólksins í landinu til fárra útvalinna vina sinna. Þetta var gert með því að gefa þeim stöndug fyrirtæki sem þjóðin átti, svo sem banka, flugfélög, símafyrirtæki og fleiri góð fyrirtæki.

Þá var talað til mín:

Ekki stela, ekki taka til þín sem þér hefur ekki verið gefið.

Gáthamai heldur áfram að tala. Mig dreymdi mann sem sífellt skammaðist út í fólk sem ekki aðhylltist flokk hans. Hann meira að segja skrökvaði allskonar sögum um hann og varaði við honum og hans fólki.

Þá var talað til mín:

Ekki ljúga, alltaf að segja sannleikann.

Enn heldur Gáthamai að tala. Mig dreymdi að ég væri staddur í húsi þar sem margar konur voru samankomnar, þetta hús var kallað hús Sifjar, það var grænt að lit með einhverskonar merki sem var líka grænt. Þar fór fram nokkuð sem ég get ekki lýst almennilega en allir voru voða góðir hver við annan kysstust og svoleiðis.

Þá var talað til mín:

Ekki misnota á þér skrokkinn, með líkamlegum nautnum til dæmis kynlífi.

Gáthamai heldur áfram að segja frá. Mig dreymdi að ég væri í landi þar sem allir karlar voru vondir við alla af því að einhver hafði talið þeim hverjum fyrir sig trú um að hann ætti að ráða. Þar voru konur klæddar í einhverskonar flíkur sem huldu þær frá hvirfli til ylja svo ekkert sást nema í glyrnurnar á þeim. Ef einhverri þeirra fór út að pissa án þess að hylja sig alla þá var umsvifalaust kastað í hana grjóti þar til hún gaf upp öndina og dó.

Þá var talað til mín:

Ekki drepa, eða skaða tilfinningar annara.

Enn segir Gáthamai frá. Ég var staddur í veislu þar sem drukkið var vín með gullflögum í, þetta var í boði fólks sem hafði fengið einn af bönkunum að gjöf frá þeim sem réðu. Nóg var af víninu svo ég varð skruggu fullur alveg eins og í gær.

Þá var talað til mín:

Ekki drekka brennivín, eða neyta annars sem getur sljófgað huga þinn.

Gáthamai horfir sem fyrr á stúlkuna, nú finnst henni ekki eins og horft sé í gengnum sig. “Hver ertu eiginlega?” “Ég er prins” segir Gáthamai.

Ég segi þér stúlka mín að öll fyrirbrigði, huglæg jafnt sem hlutlæg, eru stöðugt að breytast. Huglæg og hlutlæg fyrirbæri verða til í margbreytilegu og flóknu orsakasamhengi, eftir lengri eða skemmri tíma taka þau að breytast þar til að þau hverfa og birtast í nýju formi. Öll huglæg og hlutlæg fyrirbæri hafa áhrif á önnur fyrirbæri í óendanlegum vef orsaka og afleiðinga. Þetta gildir fyrir öll fyrirbæri. Nirvana hefur aftur á móti ekki áhrif á neitt annað og er óbreytanlegt.

Vegna þess að öll fyrirbæri eru tengd í óendalegum vef orsaka og afleiðinga hefur tilveran ekkert upphaf. Allar lífverur hafa lifað í óendanlegri keðju af lífum, ekki svo að skilja að ein sál hafi endurfæðst frá einu lífi í annað, heldur, hugurinn endurfæðist í samræmi við karma sem hún hefur skapað sér. Hún fer frá einu tilverustigi til annars eftir því sem hún hefur unnið til með breytni sinni á hverju æviskeiði. Karma er lögmál orsaka og afleiðinga. Með mikilli einföldun má segja að góðar gerðir uppskeri góðann aðbúnað og slæmar gerðir leiði til slæms aðbúnaðar. Það er enginn guð sem dæmir eða verðlaunar. Karma er algjörlega ópersónulegur kraftur. Lifandi verur móta sitt eigið líf með hegðun og hugsun. Að skaða aðrar lífverur ber með sér neikvæð áhrif sem móta þjáningar annað hvort í þessu lífi eða á næstu tilverustigum. Þjáningar heimsins orsakast bæði af skilningsleysi á þessu sambandi og röngum viðbrögðum við erfiðleikum. Geir Hardi sagði þetta. Í efnahagskrísu sem einhverjir vondir útlendingar hafa búið til. Af þessu verður sú óendaleg hringrás endurfæðinga fyrirtækja og þjáninga sem ég nefni samsara.

Lífverur endurfæðast á mismunandi gervum allt eftir karma hvers og eins. Sum gervi bera með sér mikla þjáningu og mannverur geta endurfæðst sem dýr. En ekkert þessara tilverustiga er eilíft heldur lítur áhrifa hnignunar, dauða og endurfæðingu. Við Halldór Ásgríms teljum það sérlega jákvætt að endurfæðast sem mannvera því sambandið og jafnvægið milli þjáningar og hamingju í mannlífinu opna möguleika á því að skynja eðli tilverunnar, sem hann skildi aldrei, losa sig úr samsara og ná nirvana. Markmiðið er að ná stigi nirvana og komast þannig undan því að fæðast á ný. Ég veit bara um einn sem hugsanlega nær því, það er hann Grímur minn sem er bæði umhverfis grænn og ekur um á vinstri kantinum.

Ég legg mikla áhersla á þolinmæði og samúð með öllu lifandi og ekki síst ábyrgð og valmöguleikum hvers og eins. Það er einungis einstaklingurinn sem getur haft áhrif á sitt eigið karma, eins og Davíð Oddsson sagði þegar hann var í Seðló.

Stúlkan horfir nú í forundran á Gáthamai, segir svo, þú talar bara eins og spámaður. Ég ætla að kalla þig Búdda af því að þessi speki rann úr þínum munni strax eftir að þú vaknaðir.

Þannig var það að Siddharta Gátamai varð Búdda.

Stúlkan fer nú heim til mömmu sinnar sem var að baka pönnukökur og segir henni allt sem Siddaharta hafði sagt henni. Móðir hennar hlustaði af athygli. Nokkuð til í þessu segir hún, það væri nú hægt að búa til einhverja samfylkingu úr þessu. Hún skellir á pönnuna einni ausu og segir um leið, bjóddu þessum Búdda þínum upp á kaffi og pönnsur.

Þannig varð Búddatrúin til. Hún hefur tekið breytingum og þróast á ýmsa vegu, það hafa komið fram ýmis afbrigði og útfærslur á grunngildum þeim sem Búdda romsaði út úr sér við tréð.

Yfir kaffibolla og pönnukökum hjá mömmu stúlkunnar fóru þau mamman og Búdda að ræða uppskriftir af allkyns góðgæti. Smá saman urðu þau sammála um að fólkið í heiminum þyrfti að breyta um það sem þau kölluðu lífsstíl, til að losa sig úr samsara. (orðið lífsstíll var nýyrði á þessum tíma)

Mamman stakk uppá að þau gerðu aðgerðar lista fyrir svokallaðan almenning. Þetta leist Budda vel á, og smá saman varð þessi listi til, með skýringum:

Rétt ræða. Það er að tala til annarra af virðingu og á vingjarnlegan hátt, ekki ljúga, né baktala fólk og ekki etja mönnum saman.
Rétt breytni. Það er að halda siðareglunrnar fimm og skilja þær.
Réttur ásetningur. Að taka ákvörðun um að hætta allri fjandsemi í garð annarra.
Rétt lífsviðurværi. Að valda ekki öðrum skaða í starfi sínu. Dæmi um skaðleg störf eru til dæmis að svindla í viðskiptum svo sem veita ólögleg lán eins og bankarnir gerðu, stela eins og Jón Ásgeir, Lalli Johns og Árni Johnsen, eða selja vopn til fátækra landa.
Rétt einbeiting. Hæfileikinn til að einbeita sér að einu atriði í lengri tíma. Til dæmis eins og forða fé í skattaskjól.
Rétt hugarfar. Hæfileikinn til að vera meðvitaður um hugsanir sínar og gerðir hér og nú.
Rétt viðhorf. Skilja göfugu sannindin fjögur.
Rétt áhersla. Að vera óþreytanlegur í að ná hinum sjö markmiðunum
Ekki breyta bara breytinganna vegna.

“Þetta er nokkuð gott hjá okkur” segir Búdda og fær sér eina pönnslu í viðbót. “Meira kaffi?” segir sú gamla.